Haber: DİLAN KUTLU/ Kamera: DURSUN ALKAYA
(ERZİNCAN) – Erzincan’ın İliç ilçesi Çöpler Altın Madeni’nde 9 işçinin toprak altında kaldığı facianın üzerinden 79 gün geçti. TBMM’de kurulan Meclis Araştırma Komisyonu bölgeye inceleme yapmaya hazırlanırken, ANKA Haber Ajansı facianın yaşandığı yerde bölge halkına mikrofon uzattı. Köyün mezarlığı da dahil bütün arazilerinin madene satıldığı Çöpler Köyü’nden 76 yaşındaki Hacı Gürbüz, ” Mezarlığımızı kazdık, kemiklerimizi getirdik buraya gömdük. Mezarlıkta köyümüzün eski yerinde yukarıdaydı. Ne bayramlarda gelebiliyoruz ne kandillerde gelip mezarlarımızı ziyaret edebiliyoruz. Bilseydik böyle olacak köyümüzden çıkmazdık bize çok vaatler verdiler ama sonu gelmedi” dedi.
Erzincan’ın İliç ilçesinde Çöpler Altın Madeni’nde 13 Şubat’ta yaşanan toprak kaymasının ardından, Şaban Yılmaz, Abdurrahman Şahin, Hüseyin Kara, Mehmet Kazar, Fahrettin Keklik, Adnan Keklik, Uğur Yıldız, Kenan Öz ve Ramazan Çimen göçükte kaldı. İşçilerden Uğur Yıldız’ın cesedine 5 Nisan’da, Adnan Keklik’in cesedine ise 19 Nisan’da ulaşıldı.
TBMM’de kurulan Meclis Araştırma Komisyonu da konuyu araştırmak için önümüzdeki hafta iki gün boyunca inceleme yapmak için İliç’te olacak.
4 ÇOCUĞU MADENDE ÇALIŞIYOR
Maden sahasına 500 metre uzaklıktaki Sabırlı Köyü’nde hayvancılık yapanlardan son kişi Hacı Demir, toprak kaymasına da şahit olmuş. Demir, 50 yıldır hayvancılık yaparken, 5 çocuğundan 4’ü de madende çalışıyor. Madenin atık havuzu da bu köyün sınırları içerisinde bulunuyor.
Hayvanların su içtiği derenin yönünün kayan liç yığınına doğru olduğunu, yönünün değiştirildiğini söyleyen Demir, “Bu gidişle hayvancılığı bırakacağım, saha daraldı maden köyün içine kadar girdi meralarımız tahrip oldu” diyor.
Yıllardır madenle “iç içe yaşadıklarını” belirten Demir, “Sağlımızı etkiledi mi etkilemedi mi bilemiyoruz” diyerek kaymanın olduğu yeri işaret ediyor. Demir, “Orası eskiden hayvanların otlak yerleriydi. Maden kapattı. Araçların çalıştığı yerin yakın kısmı Çöpler Köyü’nün yeriydi. Burada o zaman 25 bin hayvan kaldı. Şimdi 2 bin civarı hayvan kaldı” diye konuştu.
“KİMİLERİ PARA KAZANIYOR, KİMİLERİ ÖLÜYOR”
Demir, “Maden çok şeyi değiştirdi. Rant dönüyor, kimileri para kazanıyor, kimileri bakıyor, kimileri ölecek… Burada huzur olur mu, olmaz” diye konuştu.
Bir diğer köy ise Çöpler Köyü… Anagold maden şirketinin 2011 yılında mezarlıkla beraber arazilerinin satın alınmasıyla köy şu anda maden sahasının 250 metre aşağısında Karasu Nehri’nin hemen kıyısında. Köylüler, maden şirketinin kendilerine yaptırdığı villa tarzı evlerde yaşıyor. Mezarlıkta maden sahasının hemen sınırlarında, maden sahasına 100 metre uzakta duruyor. Bölge halkının iddialarına göre maden şirketinin dinamit patlatmasıyla beraber mezar taşlarının bu nedenle kırıldığı yönünde.
“ARAZİLERİMİZİ EN DÜŞÜK FİYATLA ALDILAR”
Köylülerden 76 yaşındaki Hacı Gürbüz, göçük altındaki 7 işçinin bir an önce bulunmasını istiyor. Göçük altındaki işçi Kenan Öz de Gürbüz’ün akrabalarından… Gürbüz, “13 yıldır köyümüzü değiştirdik. Bize söz verdiler maden aşağı inmeyecek diye. Köyümüzü aşağı indirdiler bizi çevreye aldılar. Şimdi ortada kaldık. Arazilerimizi en düşük fiyatla aldılar” diye konuştu.
“MEZARLIĞIMIZI KAZDIK, KEMİKLERİNİ GETİRİP BURAYA GÖMDÜK”
Şirketin köylülere vaatte bulunarak arazilerini satın aldığını söyleyen Gürbüz, “Cevizlik, meyvelik yapacağız ahır yapacağız diye bizi buraya sokacaklarını … Biz maden, baraj geleceğini bilmedik. Mezarlığımızı kazdık, kemiklerimizi getirdik buraya gömdük. Mezarlıkta köyümüzün eski yerinde yukarıdaydı. Ne bayramlarda gelebiliyoruz ne kandillerde gelip mezarlarımızı ziyaret edebiliyoruz. Bilseydik böyle olacak köyümüzden çıkmazdık bize çok vaatler verdiler ama sonu gelmedi. Sonumuz ne olacak bakalım alttan su üstten maden. Üç çocuğum madende çalışıyor. Onlar için tedirgin oluyorum” dedi.
YAVUZYILMAZ: “FELAKETİN HEMEN ÖNCESİNDE LİÇ SAHASINA 68 MİLYON TON CEVHER SERİLDİ”
CHP Zonguldak Milletvekili İliç Araştırma Komisyonu üyesi Deniz Yavuzyılmaz ise ANKA’ya yaptığı değerlendirmede, İliç’te Anagold şirketinin işlettiği altın madeninde kaymanın yaşandığı yığın liç sahasında aşırı yükleme ve üretim baskısının olduğunu belirterek, “Belgelerle ispat ettik. Anagold ve Kartaltepe madenciliğin nijai ÇED raporlarında yığın liç sahasının toplam kapasitesinin 58 milyon ton olduğu görülüyor. Ancak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın TBMM İliç Araştırma Komisyonu’nda yaptığı sunuma göre; felaketin hemen öncesinde yığın liç sahasına 68 milyon ton cevherin serildiği belirtiliyor. Buradan anlaşıldığı üzere felaketin yaşandığı sahada yığın liç sahasında 10 milyon ton fazla yükleme yapılmış ve felakete kapı aralanmış durumda” ifadesini kullandı.
İLİÇ’TE NE OLDU?
Erzincan İliç’te Çöpler Altın Madeni’ndeki liç yığını 13 Şubat’ta çöktü. Felakette 9 kişi toprak altında kaldı.”Ölüm ve yaralanmalara sebebiyet vermek” suçlamasıyla gözaltına alınan 8 kişiden 6’sı tutuklandı. 2 kişi adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı. Gözaltına alınan Anagold Madencilik Yönetim Kurulu Başkanı Cengiz Yalçın serbest bırakılanlar arasındaydı.
Yüzde 20 Çalık Holding’in ortağı olduğu, Anagold Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş., Erzincan’ın İliç ilçesindeki Çalık Çöpler Altın Madeni’nin ilk Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) çalışmaları 2007-2008 tarihlerinde yürütüldü ve hazırlanan ÇED raporunda, 16 Nisan 2008 tarihinde “ÇED Olumlu” kararı verildi. Ardından 2012, 2014, 2021 tarihlerinde kapasite artışı için yeniden ÇED olumlu kararı verildi. 2023’te Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na 2021 tarihinde ÇED olumlu kararının iptali için TMMOB, Sedat Cezayirli, Eşref Demir tarafından davalar açıldı. 2022 tarihinde Sabırlı Köyünde bulunan siyanür içerikli katı atık havuzundan solüsyon sızıntısının tespit edilmesine rağmen maden işletmesi çalışmaya devam etti. TMMOB’un açtığı ÇED olumlu kararının iptaline ilişkin davada, mahkeme faciadan sonra 4 Mart’ta yürütmeyi durdurma kararı verdi.
